مطالعه برهمکنش کود نیتروژن و تنش شوری بر عملکرد و اجزاء عملکرد جو بهاره

شوری یکی از مهمترین تنشهای محیطی و از عوامل اصلی کاهش رشد و عملکرد گیاهان زراعی در مناطق خشک و نیمه خشک است. جذب نیتروژن به عنوان یکی از مهمترین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه در شرایط شور کاهش می یابد، از اینرو مصرف بهینه کود نیتروژن در شرایط تنش شوری توصیه می شود. به منظور بررسی بر همکنش تنش شوری با میزان و نوع کود نیتروژن و مطالعه تأثیر این عوامل بر خصوصیات رشدی، فیزیولوژیکی، عملکرد و اجزای آن در جو، آزمایشی در بهار سال زراعی 88-1387 در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تنش شوری آب آبیاری در سه سطح (5/1، 4/7 و 13 دسی زیمنس بر متر) به عنوان عامل اصلی و نوع و میزان کود نیتروژن به ترتیب در دو نوع کود اوره و کود نیترات آمونیوم و هر یک در سه سطح 50، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار به صورت فاکتوریل و به عنوان عامل فرعی در آزمایش اعمال شدند. نتایج آزماش نشان داد که شوری تأثیر منفی معنی داری بر خصوصیات رشدی جو از جمله ارتفاع بوته، سطح برگ و وزن خشک اندام هوایی آن دارد. عملکرد و اجزاء عملکرد جو نیز تحت تأثیر تنش شوری کاهش معنی داری یافتند، به طوری که با افزایش شوری آب آبیاری از 5/1 به 13 دسی زیمنس بر متر عملکرد دانه جو 72 درصد کاهش یافت. شوری همچنین غلظت سدیم برگ را افزایش و غلظت پتاسیم آن را کاهش داد. درصد پروتئین دانه جو با افزایش شوری افزایش یافت و پاسخ آن به مصرف کود نیتروژن تحت تأثیر سطوح مختلف شوری آب آبیاری قرار گرفت. هرچند نوع منبع کود نیتروژن بر وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، شاخص سطح برگ و تعداد سنبله در متر مربع تأثیر معنی داری نداشت ولی اثر آن بر سایر اجزای عملکرد و عملکرد معنی دار و این خصوصیات در بسیاری از موارد در هنگام کاربرد کود نیترات آمونیوم بیشتر بود. این تیمار (در مقایسه با کود اوره) با افزایش معنی دار تعداد پنجه و تعداد دانه در سنبله تأثیر مثبتی بر افزایش عملکرد دانه داشت و همچنین موجب افزایش وزن هزار دانه، شاخص برداشت و خصوصیات کیفی دانه از جمله نیتروژن و پروتئین دانه شد. سطوح مصرف کود نیتروژن نیز بر کلیه خصوصیات جو اثر معنی داری داشت و مصرف 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار باعث افزایش معنی دار عملکرد و خصوصیات رشدی جو (به جز بر صفات درصد نشت الکترولیت و غلظت سدیم برگ) شد. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که برهمکنش شوری آب آبیاری و نوع کود بجز برای صفات شاخص spad، غلظت سدیم و پتاسیم برگ و طول پدانکل بر سایر صفات اثر معنی داری نداشت. به گونه ای که در شرایط تنش شوری، کود نیترات آمونیوم نسبت به کود اوره اثرات مثبت بیشتری داشت. همچنین اثر برهمکنش شوری آب آبیاری و میزان مصرف نیتروژن برای صفات تعداد پنجه در متر مربع، درصد نشت الکترولیت ها، شاخص سطح برگ، تعداد سنبله در متر مربع، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک، غلظت سدیم برگ و نسبت سدیم به پتاسیم برگ معنی دار شد. مصرف کود نیتروژنه در تیمارهای تنش شوری واکنش مثبت جو را به همراه داشت.